Heeft de kerk zich ooit uitgesproken over het gevaar van een te grote aandacht voor het economisch belang in de gezondheidszorg, ten opzichte van (of ten koste van) het belang van de patient?
De Katholieke Kerk heeft zich herhaaldelijk en met nadruk uitgesproken over het gevaar van een te grote nadruk op economische belangen in de gezondheidszorg, vooral wanneer dit ten koste gaat van de waardigheid van de menselijke persoon en de zorg voor de patiënt. Het standpunt van de Kerk is geworteld in de fundamentele leer van de menselijke waardigheid en het algemeen welzijn (common good), waarbij gezondheidszorg wordt beschouwd als een fundamenteel mensenrecht en een essentieel middel tot een volwaardig menselijk leven .
Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste punten en uitspraken van de Kerk over dit onderwerp:
1. Gezondheidszorg als Fundamenteel Recht en Waarde
De Kerk leert dat het leven en de lichamelijke gezondheid kostbare gaven zijn die ons door God zijn toevertrouwd . Het recht op leven impliceert een recht op de middelen voor de juiste ontwikkeling van het leven, waaronder adequate gezondheidszorg .
Paus Johannes Paulus II benadrukte dat elke mens, geschapen naar het beeld en de gelijkenis van God, het recht heeft om te kunnen delen in de voordelen van vooruitgang, wetenschap, technologie en geneeskunde .
De Amerikaanse Bisschoppenconferentie stelt dat betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg een essentiële waarborg van het menselijk leven en een fundamenteel mensenrecht is, en daarom een dringende nationale prioriteit .
De zorg voor de gezondheid van burgers vereist dat de samenleving helpt bij het bereiken van leefomstandigheden die groei en volwassenheid mogelijk maken, waaronder gezondheidszorg .
2. De Prioriteit van de Menselijke Waardigheid boven Economisch Gewin
De Kerk verzet zich tegen een visie die te veel nadruk legt op economische zorgen en te weinig op gezondheidskwesties . Het economisch systeem en economische beslissingen moeten worden beoordeeld op basis van of zij de waardigheid van de menselijke persoon beschermen dan wel ondermijnen .
Paus Johannes Paulus II merkte in 1999 op dat het onverdraaglijk is dat beperkte economische middelen vooral gevolgen hebben voor de zwakkere sectoren van de bevolking en de minder welvarende gebieden van de wereld, waardoor zij de noodzakelijke gezondheidszorg worden onthouden . Hij waarschuwde dat deze beperkingen ook niet mogen leiden tot het ontzeggen van zorg aan bijzonder kwetsbare groepen, zoals pasgeborenen, ouderen, ernstig gehandicapten en terminaal zieken .
In 2001 hekelde Paus Johannes Paulus II de "exclusieve begeerte naar winst" en de "dorst naar macht" als de meest kenmerkende houdingen die tegen de wil van God en het welzijn van de naaste ingaan, en benadrukte dat de uitoefening van macht in de gezondheidszorg moet worden bezield door een oprechte geest van dienstbaarheid, niet door winstbejag .
In 2002 waarschuwde Paus Johannes Paulus II specifiek voor het conflict van belangen waarbij de selectie van onderzoeksprogramma's vaak de voorkeur geeft aan die welke snel winst beloven, boven onderzoek dat de eisen van ethiek en rechtvaardigheid respecteert . Hij stelde dat zelfs de medische zorg in ziekenhuizen steeds meer onderworpen is aan de imperatieven van kostenbeheersing. Hoewel verspilling moet worden vermeden, is het niet juist om de juiste zorg te ontzeggen of het niveau van behandeling te laten dalen ter wille van grotere financiële winsten .
3. De Noodzaak van Distributieve Rechtvaardigheid en Solidariteit
Het beginsel van het algemeen welzijn vereist dat economische, politieke en sociale omstandigheden de bescherming van de fundamentele rechten van alle individuen waarborgen . Dit vertaalt zich in de gezondheidszorg in de eis van distributieve rechtvaardigheid.
Paus Benedictus XVI benadrukte dat in de gezondheidszorg, die een integraal onderdeel is van het leven van iedereen en van het algemeen welzijn, het belangrijk is om een werkelijke distributieve rechtvaardigheid tot stand te brengen die, op basis van objectieve behoeften, adequate zorg aan iedereen garandeert .
Hij merkte op dat er een spanning bestaat tussen enerzijds een aandacht voor gezondheid die grenst aan farmacologisch en medisch consumentisme (bijna een cultus van het lichaam), en anderzijds de moeilijkheid van miljoenen mensen om een basislevensstandaard en onmisbare medicijnen te verkrijgen .
Paus Franciscus heeft zijn bezorgdheid herhaaldelijk geuit over de grote ongelijkheden in de gezondheidszorg, die afhangen van factoren zoals de hoogte van het loon of het opleidingsniveau . Hij benadrukte dat als de verklaring dat leven en gezondheid fundamentele waarden zijn, niet wordt gevolgd door een adequate inzet om ongelijkheid te overwinnen, men de pijnlijke realiteit de facto aanvaardt dat niet alle levens gelijk zijn en gezondheid niet voor iedereen op dezelfde manier wordt beschermd .
Paus Franciscus pleit ervoor dat landen met een gratis gezondheidszorgstelsel dit niet verliezen, omdat anders alleen de bevolkingsgroepen die het zich kunnen veroorloven recht op gezondheidszorg zouden hebben .
De Kerk roept de farmaceutische industrie op om nooit financieel gewin te laten prevaleren boven de overweging van menselijke waarden, maar gevoelig te zijn voor de behoeften van hen die geen sociale zekerheid genieten, door effectieve programma's uit te voeren om de armsten en meest gemarginaliseerden te helpen .
4. Kritiek op het Technocratisch en Winstmaximaliserend Paradigma
Paus Franciscus heeft de neiging van het heersende economische en technocratische paradigma om winst boven alles te stellen, scherp bekritiseerd.
In Laudato Si' stelt Paus Franciscus dat het technocratische paradigma de neiging heeft het economische en politieke leven te domineren. De economie aanvaardt elke technologische vooruitgang met het oog op winst, zonder zich zorgen te maken over de potentieel negatieve impact op de mens .
Hij waarschuwt dat voor sommigen het maximaliseren van winsten voldoende is, maar dat de markt op zichzelf geen integrale menselijke ontwikkeling en sociale inclusie kan garanderen .
In een toespraak over de 'Economie van Communie' stelde Paus Franciscus dat wanneer het kapitalisme het zoeken naar winst tot zijn enige doel maakt, het het risico loopt een afgoderij te worden . Hij stelde dat het belangrijkste ethische dilemma van dit kapitalisme het creëren van 'wegwerp-mensen' is, die men vervolgens probeert te verbergen .
Samengevat is de Kerk duidelijk in haar stelling dat de gezondheidszorg primair een kwestie van menselijke waardigheid en het algemeen welzijn is. Economische overwegingen moeten ondergeschikt zijn aan deze morele imperatieven, en het is een onrecht wanneer winstbejag leidt tot het ontzeggen van adequate zorg, met name aan de meest kwetsbaren .